Özgüven, bir kişinin fiziksel ve zihinsel olarak yeterli, güçlü, önemli, başarılı olduğunu ve
kendilerine ne kadar değer verdiklerini içeren bir kavramdır. Kişinin iç dünyasında,
kişilerarası ilişkilerinde ve iş hayatında kendine güveni çok önemlidir. Benlik saygısı
(kendine güven), bir kişinin başkalarıyla nasıl ilişki kurduğunu belirleyen temel psikolojik
özelliktir. Kişiler öz saygısından yoksun değildir, bu açıdan düşük veya yüksek benlik
saygısı olarak tanımlanan tek bir durum vardır.
Özgüven Eksikliği Nedir?
Özgüven eksikliği, kişinin kendini diğerleriyle kıyaslayarak sürekli yetersiz görmesi,
kendi değerinin farkına varamamasıdır. Ne kadar çabalasa da diğerlerine
yetişemeyeceğini düşünen birey, sürekli yetersizlik duygusu yaşar. Kendi değerini fark
edemediğinden kendi istek ve düşüncelerini de belirleyemez. Bu nedenlerden dolayı da
hata yapmaktan korkar ve karar almakta zorlanır.
Neden Özgüven Eksikliği Yaşanır?
Aşağılık duygusu, çaresizlik vb. duygular genellikle evde, okulda veya işte yaşanılan
olumsuz yaşam deneyimlerinden sonra ortaya çıkar. Örneğin, siz büyürken,
ebeveynleriniz size sağlıklı ve destekleyici bir ortam sağlayamayabilir. Çok eleştirel,
talepkâr veya aşırı temkinli olabilirler. Bunun sonucunda ise kendiniz hakkında olumsuz
hissetmeye başlayabilirsiniz.
Özgüven eksikliği yaşamanın nedenleri şu şekildedir:
- Ailenin veya yakın arkadaşların kaybı, örneğin ebeveynlerin boşanması, erkek veya kız
arkadaştan ayrılma - Hayal kırıklığı ve başarısızlık gibi olumsuz olayları deneyim olarak görmektense onlara
çok fazla odaklanma - Kişilik ve yetenekleri acımasız bir biçimde eleştirme
- Olayın sonuçlarını değerlendirirken gerçek durumdan daha kötü olarak algılama
- Ailenin ve arkadaşların ihtiyaç ve beklentilerini karşılayamayacak kadar stresli
hissetme - Gerçekten uzak olan hedefler belirleme
- Başarısızlık korkusu
Özgüven Eksikliği Belirtileri
Pek çok nedenden oluşan özgüven eksikliği, bazı belirtiler ile kendini göstermektedir. Bu
açıdan özgüven eksikliği belirtileri aşağıdaki şekildedir:
- Karar vermede güçlük
- Sürekli başka insanlara ihtiyaç duymak
- Risk alamamak
- Kişiler arası ilişkilerde sınır koyamamak
- Başkaları tarafından kullanılmayı reddedememek
- Fikirlerini ifade edememek
- Eleştirilerden hoşlanmamak
- Depresyon belirtileri
- Görünümden tatminsiz olma
- Olumlu ve başarılı yönleri görmezden gelmek
- Olaydan hızlı ve güçlü bir şekilde etkilemek
- Başkaları tarafından reddedildiğinde önemsiz hissetmek
- Düşük beklentilere sahip olmak
Yetişkinlerde Özgüven Eksikliği
Yetişkinlik dönemi sorumluluğun arttığı, sosyal ortam çeşitliliğinin görüldüğü ve
hedefler için had safhada efor harcanan bir zaman dilimidir. Bu durumların getirdiği
zorluklarla beraber yetişkin bir bireyde özgüven eksikliği görülebilir. Bu pek çok farklı
nedenden kaynaklanabilir. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Geçmişte yaşanan travma ve tecrübeler
- Benlik algısının zayıf oluşu ve oturmamış bir kişilik
- Sosyal çevrelerin baskısı ve sürekli eleştiriler
- Profesyonel kariyerde karşılaşılan sıkıntı ve mobbingler
- Güzellik algıları nedeniyle fiziksel görünüm kaygısı
- Mükemmellik algısı ile her şeyi eksiksiz yapma çabası
- Romantik ve sosyal ilişkilerde yaşanan sorunlar
Özgüven Eksikliği Çözüm Yolları
Özgüven eksikliği söz konusu olduğunda, çocukların erken yaşlardan itibaren saygı
görmeleri önemlidir. Bu açıdan, ‘yapamazsın’ demek yerine, bunun nasıl yapılacağı
öğretilmeli ve her zaman bu dil kullanmalıdırlar. Çocukların başarısız olma durumunda,
değerini kaybetmediklerini söylemek ve sevildiklerini hissettirmek, çocuklar üzerinde
iyileştirici bir etkiye sahiptir. Aynı zamanda sağlıklı bir düşünce sistemi kurabilmek için
çocuklara, başarısızlığın gerçek adının ‘deneyim’ olduğunun söylenmesi gerekmektedir.
Özgüven eksikliği çözüm yolları aşağıdaki şekildedir:
Özgüven kazanmak için yetişkinlerin güvensizliğin temel nedenini bulmaları gerekir.
Bir sonraki adım, başarısız projeleri listelemektir. İşe uygun olmayan kişiler güven
sorunları ile karşılaşabilir. Bu nedenle kariyerinizin eksik kısımlarını telafi etmeniz
gerekebilir.
Herkesin çok iyi olduğu en az bir hobisi vardır. Bundan dolayı hoşlandığınız bir
aktiviteyi bularak ve her detayını anlayarak kendine güvenen bir insan olma yolunda
önemli bir adım atabilirsiniz.
Yaptığınız her iş için kendinizi ödüllendirin. Başarılar şans eseri meydana
gelmemektedir. Başarı, çaba gerektiren bir şeydir.
Kendi fikirlerinizi destekleyin ve savunun, ancak başkalarının fikirlerine ve haklarına
müdahale etmeyin.
Özgüven eksikliği, bir nevi kişinin kendi gücünü ve sahip olduğu yetenekleri fark
etmeyişidir. Sürekli başkalarıyla kıyaslama yapmak ve onları olduğundan büyük görmek
bireyin kendine yaptığı bir haksızlıktır. Güçlü yönleri fark etmek ve hata yapmaktan
korkmadan karar alıp uygulamak bu sorunun üstüne gitmek için iyi bir başlangıç
olacaktır. Sorunun ilerlediği ve işlevselliği elimizden aldığı, tek başımıza mücadele
edemediğimiz durumlarda profesyonel destek almak iyi bir seçenek olacaktır.