Çocuklarda Sınır Koymak Disiplin ve Sevgi Dengesini Kurmak

Çocuklar, dış dünyayı sürekli keşfetmek isterler. Bu konuda gelişim psikolojisiyle ilgilenmiş olan Piaget, onların ‘’sürekli etrafı inceleyen bilim adamları’’ olduklarını söylemiştir. Bu araştırmalar onları her zaman merkezde tutmayıp bazen kıyılara getirmiş ve ‘’sınırlar’’ diye bahsettiğimiz belli başlı kurallarla tanışmalarını sağlamıştır. Sınırlar hepimizin hayatında olan ve çocukluktan itibaren bizleri sorumlu tutan yargılardır. Bu nedenle çocuklarımıza sorumluluğun olduğu bu dünyayı tanıtmak ve onlardan önce kendimiz için disiplin ve sevgi dengesini kurmayı öğrenmeliyiz.

Sınırlar Koymak

Sınırlar, düşünülenin aksine çocuk için güvenli bir liman oluşturmaktır. Çocuğa koyulan sınırlar, çocuğun nerede güvende olacağını ve nelerin ona katkı sağlayacağını öğretir. Güven duygusunu öğrenmesine destek olur. Koyulan sınırlardan anlaşılması gereken yalnızca ‘yasaklar’ olmamalıdır. Çizilen sınır, sorumluluğun alınmasını da içeren seçeneklerden oluşabilir. Bu şekilde çocuklar, sorumluluğun özgürlük de getirdiğini öğreneceklerdir.

Disiplin ve Sevgi Dengesi

Bazen disiplin, çocuklarımızın hoşlanmadığı durumlar içerebiliyor. Bazen sert gözüken tedbirleri veya seçenekleri içerebiliyor. Bu nedenle gelen tepkiler de sevgiyle kıyaslamalar içerebiliyor. Örneğin çocuğunuza zararlı olacak eğlenceli bir faaliyeti reddettiğinizde çocuğunuzdan, onu sevmediğinize ve onun eğlenmesini istemediğinize dair bir geri dönüt alabilirsiniz. Fakat siz, çocuğunuz için zararın engellenmesinin eğlenceden daha önemli olduğunu bilirsiniz. Bu nedenle çocuğa koyulan sınırlarda bu farkı anlamak aslında sevginin de başlıca göstergelerinden olacaktır.

Bu dengeyi tutturmak elbette her zaman söylendiği kadar kolay olmuyor. Ama bunu sağlamak için şu yolları deneyebilirsiniz:

• Empati Yapın: Disipline etmek isterken aşırı ağır görevler veya sorumluluklar yüklemeyin. Onların bulunduğu konumu ve şartlarla beraber sahip olduğu yetileri kavrayın. 10 yaşındaki bir çocuğun yapabileceklerini 5 yaşındaki birine yüklemeyin. Onların duygularını ve hislerini anlayarak öğretmeye çalışın, sadece cezalandırarak değil.

• Sen Dili Değil, Ben Dili Kullanın: Sen böyle yapıyorsun, sen şöyle düşünüyorsun gibi cümleler kurmak sadece çocuklarda değil, yetişkinler arasında bile iletişimin kesilmesine neden olacaktır. Çünkü sen dili suçlayıcı bir içeriğe sahiptir. Bunun yerine ‘’Ben seni anlıyorum.’’ gibi ben dili içeren cümleler kurmak daha yapıcı bir iletişime kaynak olacaktır.

• Tutarlı Olun: Çocuklara sınırlar çizerken tutarlı olmak önemlidir. Çünkü koyulan kuralların yetişkinler tarafından takip edilmediğini gören çocuk kuralların ne kadar geçerli olduğunu sorgular ve kafası karışabilir. O yüzden kuralları, sınırları aşacak kadar esnetmemeliyiz, elbette bazen sınırları aşmayacak şekilde bir esneme gerekebilir. Bunu ayarlamak da yetişkinin görevidir.

• Sınırlar Konusunda Açık Olun: Çocuklara sınırları anlatırken açık olun, çocuğa nedenleri iyi aktarabilirseniz kabul edilebilirliği ve uygulanabilirliği bir o kadar sağlam olacaktır. Çocuklar, bir şeyin nedenini merak ederler ve onlara ‘’Çünkü ben öyle istedim, çünkü ben öyle düşünüyorum.’’ gibi cevaplar vermek her zaman konuyu kabullenmelerini sağlamaz. Bunun yerine iyi bir iletişimle çocuğa sınırları aktarmalıyız.

• Olumlu Davranışları Ödüllendirin: Disiplin kurmak, her zaman olumsuzu düzeltmekle olmaz. Psikolojide ‘’Ödüllendirilen davranış pekişir.’’ ilkesi vardır. Bu nedenle çocuğu her zaman düzeltmek yerine onun doğru davranışlarını da ödüllendirmek gerekir.

• Sabırlı Olun: Yazımızın başında dediğimiz gibi çocuklar sınırları test etmeyi severler, çünkü onlar etrafı inceleyen bilim adamlarıdır. Bu nedenle yanlış yaptıklarında sabırla düzeltin ve sürekli bir şekilde kuralları uygulamaya devam edin.

• Sevgiyi Hissettirin: Çocuğunuz sınırları aşıp kuralları ihlal ettiğinde kendini kötü hissedip değersiz olduğunu düşünebilir. Bunun böyle olmadığını ve hala sevildiğini hissettirmeli fakat kuralların da gerekliliğini ona anlatmalıyız.

Özetle bu şekilde uygulayabileceğimiz adımlarla çocuğumuza sınırları ve kuralları belirlemeliyiz. Bu şekilde çocuğumuza özgüven ile birlikte durması gereken yeri kavratmalı, etrafı keşfederken güvenli olan çevreyi de bellemesine yardımcı olmalıyız. Sevgiyle disiplin kurmanın arasında ince ve hayati önemi önce kendimiz fark edip sonrasında çocuğumuza hissettirmeliyiz.

Çocuklarda sınır problemine en etkin yöntemlerden biri oyun terapisidir. Sizler de merkezimizden bu konuda destek alabilirsiniz.