Ergenlik Döneminde Özsaygıyı Destekleme

Özsaygı, kişinin benlik duygusunu geliştirmesinin ilk adımıdır. Kişinin başkaları tarafından hor görülmesini engellemesini, kendi değerini bilmesini sağlar. Eğer kişi, özsaygısını kazanamamışsa, saygıyı başta kendisine gösteremiyor demektir. Bu durumda tatmadığı bir duyguyu başkaları için kullanması da mümkün olmaz.

Ergenlik dönemi, kişiliğin oturmaya başladığı zaman dilimidir. Kişi, değişken duygu durumlarıyla birlikte hayatını sürdürmeye, yeni hikayeler yazmaya devam eder. Bu süreçte kendisini keşfetmeye çalışır. İşte özsaygı bu noktada önem arz eder.

Özsaygı Nedir ve Nasıl Gelişir?

Özsaygı, kişinin kendi değerinin farkında olması demektir. Kişinin güçlü ve zayıf yönleriyle kendini kabullenmesidir. Bu bakımdan da özsaygı, aslında kişinin kendine baktığı bir penceredir.
Ergenlik döneminde de kişiliğini oluşturmaya çalışan birey için baktığı pencere çok önemlidir. Kendisinin güçlü yanlarını rahatça görebilen bir kişi, bu yönlerinden beslenerek çok daha sağlam bir kimlik kazanabilir. Aksi halde ne olduğunu bilmeyen ve dış dünyaya da güvensiz gözlerle bakan bir kişi ortaya çıkacaktır.

Kişinin özsaygısının oluşumu aslında ergenlik öncesinde, çocuklukta başlar. Bu dönemlerde kişinin özsaygı temelleri genelde dışardan gelen değerlendirmeler kaynaklı oluşur. Dışarıdan gelen geri bildirimler çocuğun kendi hakkımdaki düşüncelerini etkiler. Dışarıdan nasıl göründüğü hakkında fikirler edinen çocuk kendini de bu şekilde kodlamaya başlar.

Bu noktada ailenin destekleri ve çocuğa güçlü yanlarını göstermesi çok elzemdir. Bu dönemde kurduğu sosyal ilişkilerde edindiği yer, çocuğun oluşturacağı benliği ve bunun getirdiği saygıyı önemli bu şekilde etkiler. Bu dönemde aile içerisinde güvenli ve destek gören, akranlarıyla ilişkisinde ise daha sosyal ve kendini rahat hissedeceği konumda bulunan birey özsaygı gelişimi konusunda çok daha başarılı olacaktır.

Ergenlik öncesinde ve başında kişi öz saygısını daha çok dışarıdan aldığı bildirimlere göre şekillendirir. Ergenlikle beraber değişen fiziksel görünüm de kişinin öz saygısını etkileyebilmekte ve şekillendirmektedir. Bu dönemde gelişen ön planda olma hissi, ergen bireye kimi zaman olumlu kimi zaman olumsuz duygular yaşatır.

Ergenliğin son dönemlerinde ise artık oturmaya başlayan kişilikle beraber öz saygı da şekillenmiş Olacaktır. Kişi ergenlik sonlarında eğer öz saygısını kazanmış ise güçlü yanlarını görmüş, güçsüz yanlarını fark etmiş ve geliştirmek için çaba harcar bir duruma gelmiştir.

Ailede Özsaygıyı Destekleme Çabaları

Bireyin kendisini tanıdığı ilk ortam ailedir. Aile kişinin sosyal iletişim kurduğu ilk ortam olması nedeniyle kendi hakkında fikirler de edindiği ilk ortamdır.

Bu noktada ailelerin yapabileceklerini şöyle sıralayabiliriz:

• Başarıları kutlama ve olumlu geri bildirimlerde bulunma
• İletişimde açık olmak ve ergenin kendisin ifade etmesine olanak sağlamak, anlaşıldığını hissettirmek
• Eleştirilerde yapıcı ve geliştirici olmaya çalışmak
• Özsaygı örneği olmak
• Ergene sorumluluklar vererek kendi alanını keşfetmesini sağlamak
• Aile içerisinde adil olmak, sınırları belirlemek
• Duygusal desteği esirgememek
• Kişisel gelişim ve eğitimlerine değer ve destek vermek
• Eğitmenlere Dair Öneriler

Eğitmenler genel olarak akademik ve sosyal olarak destek olacakları alanlarda ergenlerle iletişime geçerler. Bu noktada eğitmenler, ergen bireyi akademik konularda ileriye götürecek hamlelerde bulunmalıdırlar. Kişi, eğitmenlerle birlikte bir sosyal çevre içerisinde bulunuyorsa akran zorbalığına karşı dikkat edilmeli ve önlemler alınmalıdır. Ergen birey, hedefler belirlerken gerçekçi bir biçimde desteklenmelidir. Yaptırılacak etkinlikler özgüven aşılamaya yönelik seçilmeli ve teşvik edilmelidir. Öğrencilerin kafasında diğerlerinden değersiz olduğuna dair fikirler uyandıracak davranışlardan kaçınılmalı ve herkese eşit olunduğu fark ettirilmelidir.

Sosyal Medya ve Özsaygı Üzerine Etkileri

Sosyal medya pek çok alanı içeren çok geniş bir mecradır. Bu kadar çok alan barındıran bir mecra, elbette özsaygıya da olumlu olumsuz katkılarda bulunacaktır. Bu yüzden aşağıdaki maddelere dikkat etmek sosyal medyanın olumsuz etkilerinden ergenlerin özsaygısını korumaya yönelik faydalı bir adım olacaktır:

Sosyal medya beğeniler ve etkileşimle doludur. Bu nedenle beğenilme kaygısı ve beğenilmeme korkusu özsaygıyı etkileyebilir.

Sürekli karşılaştırmalara maruz kalınacak bir ortam olduğu için yetersizlik duygusu oluşturabilir.
Kişilerin olduğundan farklı ve sadece iyi yönlerinin gözükmesine neden olduğu için sahte beğeni algısının oluşmasına neden olabilir.

Kusursuz insan modelleri kurgulanarak kişilerin bu modellere ulaşma arzusundan dolayı kendi benliklerini yitirmelerine neden olabilir.

Dijital zorbalık ve taciz durumları ortaya çıkabilir ve bu ergenin özsaygısını kaybetmesine neden olur.
Bağımlılığa neden olması ve işlevsellik kaybıyla beraber yetersizlik duyguları gelişebilir.

Özet olarak özsaygı, bir penceredir. Ergen birey bu pencereyi inşa ederken çevresinden çokça faydalanır. Bu nedenle çevresinde bulunan ailesi ve eğitmenleri olarak bu pencerenin inşasına destek olmalı ve onu zarar verecek etkenlerden korumaya çalışmalıyız. Bu bakımdan sosyal medya kullanımına da dikkat etmeli, özsaygı konusunda birer rol model olmalıyız.