Kişilerarası ilişkilerde çok önemli olan empati, ahlaki davranışla ilgilidir. Genel olarak, insanlar başkalarının fikir ve duygularını anlayabildiğinde daha arkadaş canlısı olurlar. Bilişsel yapının gelişmesiyle çocukların empati yetenekleri gelişecektir. Genel itibariyle çocuklar, iki ve dört yaşlarında nasıl hissettiklerini anlamaya başlamaktadır. Beş ile yedi yaşları arasında çocuklar şefkat geliştirmekte ve başkalarının duygusal belirtilerini tanıyabilmektedir. Bu gelişim aşamaları, çocukların empati geliştirmelerine yardımcı olmanın temelini oluşturur. Bazıları ise doğal olarak empati geliştirir.
Çocuklarda Empati Duygusu Nasıl Geliştirilir?
Empatinin temeli, hayatın ilk birkaç yılında başlamaktadır. Annenin çocuğuna gösterdiği sempati ve sevgi, çocuğun çevresine sempati ve özen göstermesini sağlamaktadır. Çocuklarına bakan ve ihtiyaçlarını karşılayan bir anne, onun sadece ruhen değil ahlaki olarak da gelişmesini sağlamaktadır. Bir çocuğun ilk yılı, sağ yarım kürenin gelişimi için kritik bir dönemdir. Bebekler, doğumdan sonraki ilk yılda kendilerini değerli hissederler ve annelerinin onları her zaman sevip koruyacağına, etrafındakilere sevgi ve şefkat göstereceğine inanarak acılarının, farkındalıklarının ve şefkatlerinin temelini atarlar. ‘Ben’ konseptinin geliştirilmesi 18 ila 24 ay aralığında başlamaktadır. Ancak ‘ben’ diyebilen çocuklar ‘ben ve seni’ ayırt edebilmektedir. Bu durum ise, onların iki yaşına gelmeden başkalarını düşünmelerinin ve anlamalarının zor olduğunu göstermektedir.
Anne ve Baba Olarak Ne Yapılabilir?
Her şeyden önce, bir çocuğun rol model olarak birincil rolünün ebeveynleri olduğu unutulmamalıdır. Çocuğa bir şey öğretirken, onlarla konuşmak ve ne yapması gerektiğini açıklamak gerçekçi değildir. Bu yüzden doğru olan yapılması ve çocuğun bu davranışı taklit etmesi ve öğrenmesi sağlanmalıdır. Çocuklarda empati duygusunu geliştirebilmek için ebeveynlerin yapabilecekleri maddeler şu şekildedir:
- Çocuğunuzun ne hakkında konuştuğunu anlamaya çalışın. Çocukla sohbet ederken, ‘Bu onun için ne anlama geliyor? Nasıl hissediyor?’ gibi soruların cevabını arayın.
- Çocuğu duygu ve düşüncelerini açıkça ifade ederek empati geliştirmeye teşvik edin. Çok yorucu bir günde çocuğunuzun parka gitme teklifini reddettiğiniz, nedenlerinizi ve duygularınızı açıklayın.
- Her zaman çözüm bulmak ve akıl vermek zorunda değilsiniz. Bu açıdan sadece yanında olduğunuzu göstermek yeterli olabilmektedir.
Çocuklar Empatiyi Kurmayı Nasıl Öğrenir?
Çocuklar empati kurabilmeyi, ailesinden, ebeveyninden veya sosyalleşerek sonradan öğrenmektedir. Anne ve babanın yüksek bir empati duygusuna sahip ve duyarlı çocuklar yetiştirmesi için ilk olarak kendilerinin örnek bireyler olması gerekmektedir. Kendi duygularının önemsendiği ve duygularını anlamlandırmasını öğrenen çocuklar, etrafında bulunan insanlara karşı daha duyarlı olabilmektedir. Bu açıdan çocuklarda empati gelişimi aşamaları aşağıdaki şekildedir:
- 1-2 yaşlarındaki bebekler, o anda yaşadığı duyguları anlamaya ve karşısındaki kişinin davranışını taklit etmeye çalışmaktadır.
- 2-3 yaş arasında bulunan çocuklar, duyguları taklit edebilmeye başlamaktadır.
- 3-5 yaş arasında, diğer insanların düşünce ve duygularının kendisinden farklı olduğunu görmeye ve bu kişilere yardım etmeye başlamaktadır.
- 6-9 yaş arası, empatinin tam olarak başladığı zamandır. Dilin gelişmesi ve soyut düşünme yeteneğinin gelişmesi ile empati yeteneği de artmaktadır.
- 10-12 yaşları arasında soyut düşünme becerileri ile yabancılara karşı empati geliştirebilirler. Dünyanın sorunları hakkında düşünmeye başlayabilmektedir.