Dikkat eksikliğine çözüm arayışı içine giren pek çok aile danışmanlık merkezlerine başvuruda bulunmaktadır. Yazımıza Dikkat eksikliği ve hiperaktivite’yi tanımlayarak isteriz. Günümüzde çoğunlukla çocuklarda yaygın olsa da yetişkinlerde de görülen bir nörogelişimsel/sinirgelişimsel bozukluktur. Amerikan Psikiyatri Birliğinin yayınladığı DSM-5 adlı tanı kitabına göre tanımı, dikkat eksikliği ve hiperaktivite-dürtüsellikten en az birinin belirtilerini gösteren; 12 yaşından önce ciddi anlamda hiperaktivite-dürtüsellik gösteren; en az 2 farklı ortamda (okul, ev, iş yeri, arkadaş ortamı ve diğer aktivitelerde) bu belirtileri sürdüren; semptomlardan ötürü sosyal, akademik ve mesleki alanlarında performansını düşüren ya da engelleyen bir bozukluktur.
Dikkat eksikliğine çözüm önce dikkat eksikliği tanısı koymak ile başlar. Dikkat eksikliği tanısı psikiyatristler tarafından konur.
Dikkat Eksikliğinin genel belirtileri aşağıdaki maddeleri kapsar.
- Okullarda, oyunlarda, verilen görevlerde, ödevlerde ya da başka aktiviteler sırasında dikkatini toparlamakta ve odaklanmakta zorlanan ve basit hatalar yapılan,
- Dış uyaranlar ve içsel düşüncelerden etkilenen ve dikkati dağılan,
- Karşılıklı konuşmada iyi dinlemiyormuş gibi görünen,
- Yönergeleri sürdürmekte ve bitirmekte zorlanan,
- Günlük aktivitelerde sıklıkla unutkanlık gözlenen
- Düzen ve organizasyon becerilerinde zorlanan ve buna bağlı olarak bir şeyleri kaybetmeye yatkınlık,
- Ödev yapma, rapor hazırlama gibi zihin çalışması gereken aktivitelerden kaçınan ya da yapmaktan hoşlanmama.
Hiperaktivite ve dürtüsellik gösterenlerin davranış biçimleri genel olarak aşağıdaki maddeleri kapsar.
- El ve ayaklarıyla sürekli bir yerlere vuran ya da kıpraşan,
- Sıklıkla oturması gereken yerde oturamayan ve sürekli ayağa kalkan,
- Sıklıkla uygunsuz yerlerde koşan ya da tırmanmaya çalışan,
- Sıklıkla sessiz aktivitelerde sessiz kalmakta zorlanan,
- Aşırı şekilde gülen,
- Sıklıkla soru tamamlanmadan önce cevabı vermeye çalışan
- Sıralarını beklemekte sabırsızdırlar,
- Sıklıkla başkalarının sözünü keser ya da konuşmaya giren.
En az 6 ay, çocuklarda bu gibi belirtilerin en az altısını gösteren, 17 yaş ve üzeri için 5 veya daha fazlasını gösterenler DEHB tanısı alır. Akademik ve sosyal hayatı olumsuz etkilenenler profesyonel olarak yardım alması önerilir.
Dikkat eksikliğine çözüm yolunda, MOXO, WISC-R, WISC-4 ve daha birçok test ve ölçeklerle değerlendirme yapılabilir ve tanı konulabilir.
Müdahale
Nöropsikolojik bir hastalık olduğu için tanı konulduktan sonra çoğunlukla ilaç tedavisine yönlendirilir. İlaca ek olarak bazı psikoterapik yöntemlerle davranış düzenlemelerine destek olur. Birçok araştırmada ilaç tedavisinin ve terapilerin birlikte kullanımı daha olumlu sonuçlara yol açtığı kanıtlanmıştır. Oyun terapisi, bilişsel davranışçı terapiler, psikoeğitim ve başka birçok yöntemle semptomlarda iyileşme gerçekleşebilir ancak DEHB kesin tedavisi ya da geçtiği hiçbir araştırmada yer almamıştır. Bütün bu müdahalelerde çocuk dikkat eksikliği ya da hiperaktivitesiyle yaşamayı öğrenir ve bu amaçla hayatını ve davranışlarını yönlendirebilir. Ebeveyn ve öğretmen desteğiyle akademik hayatında da başarılı bir öğrenci olabilir.
Bu gibi durumlarda çocuğunuzun sosyal hayatta ve akademik hayatında başarısını desteklemek için lütfen profesyonel yardım almayı ihmal etmeyiniz.
Attentioner ile Dikkatimi Topluyorum Programı
Dikkat eksikliğine çözüm arayan danışanlara terapilere ek olarak DEHB için özel olarak geliştirilmiş Attentioner ile Dikkatimi Topluyorum programı dikkat ve odaklanmasına yardımcı olma amacıyla kullanılan çocuklara yönelik bir yaklaşımdır.
Attentioner programı Bremen Üniversitesi / Almanya ‘da geliştirilmiş, 7-14 yaş grubundaki çocukların dikkatlerini daha iyi toplamalarını sağlamak için düzenlenmiş 15 oturumluk, nöropsikolojik tabanlı bir programdır. Dilerse ailelere bilgilendirme amaçlı 5 aile oturumu eklenebilir. Program dikkat geliştirici özelliğinin yanında çocuklarda davranışsal ve işlevsellik alanında da gelişim görülür.
Uygulaması
- Grup ya da bireysel olarak uygulanabilir.
- Hafta 1 oturum olacak şekilde toplamda 15 oturumdan oluşur.
- Günlük hayatta karşılaşılan sorunları ve çeldiriciler programa uyarlanır.
- Grup içinde rekabet desteklenir böylece motivasyonda artış görülür.
- Ödül sistemi ile davranış düzenlemesi ve başarı motivasyonu desteklenir.
- Uygun figürler kullanılarak çalışma somutlaştırılır.
- Tayfun adlı bir ejderhanın hikayesi ile başlar ve onun verdiği görev ve egzersizlerle ilerler.
Kazanımlar
- Çocukların problem çözme yetenekleri desteklenir.
- Seçici dikkat iyileştirilir.
- Organizasyon becerileri geliştirilir.
- Sosyal davranış becerileri arttırılır.
Not: Kurumumuzda MOXO, WISC-4 testleri ve Attentioner Dikkat programı uygulanmaktadır. Detaylı bilgi için iletişime geçebilirsiniz.
Kaynaklar:
- American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.).