Yüksek Zeka ve Enerjik Aşırı Heyecan: Zihinsel Aşırılığın Psikolojik Yansımaları
Çok zeki bireyler genellikle erken yaşta fark edilir; hızlı öğrenir, yoğun düşünür, detaylara takılırlar. Ancak bu zihinsel canlılık bazen beraberinde içsel bir çalkantı da getirir. Kazimierz Dabrowski’nin “Aşırı Uyaranlılık (Overexcitability)” teorisine göre, yüksek potansiyele sahip bireylerde beş temel alanda aşırı hassasiyet görülür: zihinsel, duygusal, duyusal, hayal gücü ve psikomotor. Bu durum, bireyin dünyayı farklı algılamasına neden olabilir.
Zihinsel Aşırılık ve Psikolojik Yükler
Fransa’daki Lyon Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırmada, üstün zekalı bireylerin normal popülasyona göre anksiyete, yalnızlık ve varoluşsal sorgulamalarla daha sık karşılaştıkları ortaya koyulmuştur. Bu bireylerin zihinsel yoğunlukları, bazen onları sosyal çevrelerinden koparabilir. Zeka, her zaman kolaylık anlamına gelmez; bazen “fazla farkında olmak” yorar.
Aşırı Heyecan = Enerji mi, Kaos mu?
Overexcitability, özellikle çocukluk döneminde “hiperaktif”, “fazla hassas” ya da “abartılı” gibi etiketlerle karşılık bulur. Hollanda’daki Radboud Üniversitesi tarafından yapılan bir çalışmaya göre, bu aşırı uyarılmışlık hâli, bireyin dikkatini toparlamasını ve duygularını düzenlemesini zorlaştırabilir. Özetle; zihinsel enerji, kanalize edilmediğinde kaosa dönüşebilir.
Ne Yapmalı? Parlak Zekâya Sağlıklı Alanlar Açmak
• Yaratıcılığı destekleyin: Sanat, yazı, müzik ya da felsefe gibi alanlar, zihinsel enerjinin sağlıklı şekilde dışavurumunu sağlar.
• Duygusal okuryazarlık kazandırın: Yoğun duyguları tanımayı ve yönetmeyi öğretmek, zihin-duygu dengesini sağlar.
• Etiketlemek yerine anlamaya çalışın: “Hiperaktif” yerine “enerjik”; “dalgın” yerine “yoğun düşünen” demek, çocuğun (ya da yetişkinin) kendini daha sağlıklı anlamasına yardımcı olur.
“Yüksek zekâ, çoğu zaman hayatı derinlemesine algılamak demektir. Derinlik güzeldir, ama bazen yorucudur. O yüzden o derinliği barındıranlara yalnızca hayran olmak yetmez; onları anlamaya da çalışmak gerekir.”
